Een zorgintensief kind goed achterlaten

Wat kun je nu al regelen voor als je er niet meer bent?

15 januari 2021

Als ouder(s) ben je altijd bezig om de dagelijkse zorg voor je zorgintensieve kind zo goed mogelijk te regelen. Toch zou het goed zijn om eens over de toekomst na te denken, want wie zorgt er voor je kind als jij er zelf niet meer bent? Het kan rust geven om deze lastige vragen nu onder ogen te zien en antwoorden vast te leggen, bijvoorbeeld bij de notaris. Wij geven je graag inzicht in de mogelijkheden die hiervoor bestaan en informeren je over voogdij, wat je moet regelen als je zorgintensieve kind achttien jaar wordt, een (levens)testament en de verdeling van de erfenis.

Minderjarig kind

Als ouder(s) heb je over je minderjarige kind, gezond of zorgintensief, het ouderlijk gezag. Daarmee ben je verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van je kind.
Als je als ouder(s) overlijdt, dan krijgt je minderjarige kind een voogd toegewezen die dan de verantwoordelijkheid draagt voor de verzorging en opvoeding. Je kunt daarop invloed uitoefenen door vast te leggen wie je als voogd wilt voor je kind. Dat kan in het gezagsregister bij de rechtbank of in een testament. Het voordeel van een testament is dat je dan ook specifieke wensen over de verzorging kunt vastleggen.

Meerderjarig kind

Op het moment dat je kind achttien jaar wordt, is hij of zij voor de wet volwassen en verantwoordelijk voor zijn/haar eigen verzorging en financiën.
Dat is anders bij een zorgintensief kind. Voor het moment dat hij/zij de leeftijd van achttien jaar bereikt, moet je als ouder(s) bewindvoering, mentorschap of curatorschap aanvragen bij de rechtbank.
Als bewindvoerder draag je zorg voor de financiën en een mentor regelt de verzorging, verpleging, behandeling en (medische) begeleiding, kortom: de niet-financiële zaken. Een mentor wordt vaak benoemd in combinatie met een bewindvoerder.
Een curator doet beide taken ineen, dus niet-financieel en financieel.

De meeste ouders kiezen ervoor om deze taken zelf uit te voeren. De rechtbank zal dan beoordelen of de ouder(s) in staat is om als bewindvoerder, mentor of curator van het kind op te treden.
Als ouder(s) kun je ook nu al vastleggen wie je wilt dat deze verantwoordelijkheden overneemt in het geval je er zelf niet meer bent. Je kunt in een testament beschrijven wie de belangen van je kind gaat behartigen, maar ook specifieke wensen over zorg, woonsituatie en/of de besteding van het vermogen van je kind.

Testament, levenstestament of allebei?

In een testament staan regelingen en wensen die moeten gelden als je (als ouders) overlijdt. Deze regelingen gaan pas in als beide ouders er niet meer zijn, want als de eerste overlijdt, zal doorgaans de langstlevende de zorgtaken en financiële taken alleen voortzetten.
In een levenstestament beschrijf je wensen voor als de situatie zich voordoet dat je niet meer in staat bent om je wil te bepalen, bijvoorbeeld door een ongeluk of dementie. Wie neemt jouw taken dan over, en wie zou je in die situatie willen laten benoemen als behartiger van de belangen van je zorgintensieve kind? Wij adviseren daarom naast een testament ook een levenstestament op te stellen.

Best lastige onderwerpen om over na te denken. Daarbij spelen vragen als: ‘Wie vertrouw ik deze zorg en deze taken toe en wie is in staat dit op zich te nemen?’ en ‘Moet dat één van de andere kinderen zijn, en wie dan? Of juist een buitenstaander of een vaste verzorger?’
Maar als je het vastlegt, zorg je voor maatwerk en geef je de rechter die iemand moet benoemen handvatten om beslissingen te nemen voor je zorgintensieve kind.

Een testament, wat regel je daar verder in?

Behalve het aanwijzen van vertrouwde personen als belangenbehartiger van je kind is het ook goed om na te denken over de erfenis zelf.
Wil je bijvoorbeeld dat al je kinderen evenveel erven? Of wil je meer aansluiten bij de financiële behoeftes van ieder kind? Ook dit regel je in een testament.
Soms kan het een goede optie zijn om, hoe onprettig het ook klinkt, je zorgintensieve kind niet een (volledig) erfdeel na te laten. Bijvoorbeeld omdat dat qua belasting (zie hierna) en bijdrages niet handig is. Alternatief kan zijn om je zorgintensieve kind een kleiner erfdeel te geven of om het erfdeel van je zorgintensieve kind op een bankrekening op naam van de andere kinderen (of andere erfgenamen) te zetten.
Dit erfdeel wat apart is gezet, wordt dan vaak aangeduid als een soort fonds. Je zorgintensieve kind krijgt in het testament vervolgens het vruchtgebruik van dit fonds. Voordeel is dat je kind dan geen eigen vermogen erft, maar het geld wel kan gebruiken als dat nodig is. Als je zorgintensieve kind zelf overlijdt, blijft het restant automatisch bij de andere kinderen (of erfgenamen).
Wat verstandig is, verschilt per geval en is afhankelijk van je vermogen, gezinssamenstelling, levensverwachting etcetera. Laat je hierover dus ook goed adviseren door een notaris gespecialiseerd in familierecht.

Erfbelasting

Als je iets van iemand erft, betaal je daarover erfbelasting. Als een zorgintensief kind erft van zijn/haar ouders geldt voor dat kind een hogere vrijstelling dan voor andere kinderen. Als kinderen grotendeels op kosten van hun ouder(s) worden onderhouden en zelf niet in staat zijn om met arbeid inkomen te verwerven, hebben zij recht op die hoge vrijstelling (in 2020: € 62.830,00).
Ter vergelijking: andere kinderen hebben een vrijstelling van in 2020 € 20.946.
Voor erfenissen boven de vrijstelling geldt voor alle kinderen een tarief van 10 tot 20%. Over de eerste € 125.000,00 (afgerond) boven de vrijstelling is 10% erfbelasting verschuldigd. Voor alles wat er boven dat bedrag wordt geërfd is het tarief 20%. De notaris kan een (globale) berekening voor je maken.

Tot slot

Wij zien in onze notarispraktijk dat juist ouders met een zorgintensief kind zich extra zorgen maken over hoe het verder moet met hun kind als zij er niet meer zijn of niet meer in staat zijn de zorg te geven. Daarover nadenken is vaak lastig en confronterend. Maar we merken ook dat het juist deze ouders oplucht als ze meer inzicht krijgen in wat je kunt vastleggen en dat ook weloverwogen doen. Wij helpen daar graag bij.